اضطراب جدایی

اضطراب جدایی کودک چیست؟

در این مطلب میخواهیم در رابطه با اضطراب جدایی برای کودکان صحبت کنیم. شاید تا بحال کودکان بسیاری را دیده باشید که حاضر نیستند لحظه ای از مادر خود جدا شوند و به محض دور شدن مادر، بی تاب می شوند و گریه سر میدهند. کودکانی که از مدرسه می ترسند و از رفتن به آن امتناع می کنند و یا حتی بزرگسالانی که از تجربه صمیمیت دوری می کنند. به تنهایی قادر به تصمیم گیری در مورد مسائل ریز و درشت زندگیشان نیستند. و یا در ایجاد رابطه عاطفی ناکام مانده اند. همه این رفتارها و نشانه ها دلالت بر کمبود اعتماد و احساس امنیتی است که پایه آن در ابتدای زندگی انسان بنا نهاده میشود.

اضطراب جدایی

اضطراب جدایی چگونه شکل میگیرد؟

سال اول زندگی در شکل گیری احساس امنیت و ایجاد حس اعتماد در کودک از اهمیتی حیاتی برخوردار است. در این دوران تحت تأثیر ویژگی های خلقی کودک، محیط رشدی، تربیتی و بخصوص رفتارهای مراقبان، احساس امنیت یا ناامنی شکل میگیرد که می تواند زمینه ساز ایجاد آسیب های روانی بعدی بخصوص اختلالات اضطرابی گردد.

در آسیب شناسی روانی کودکان، اختلالات اضطرابی مانند اضطراب جدایی به دلیل میزان شیوع بالا و پیامدهای عملکردی منفی آن از اهمیت بسیاری برخوردار است. رایج ترین اختلال در میان اختلالات اضطرابی دوران کودکی، اضطراب جدایی است. شیوع این آسیب در کودکان و نوجوانان حدود 6 تا 18 درصد گزارش شده است. که نسبت دختران دو برابر پسران است.

اثر جدایی مادر از کودک

هنگامیکه نوزاد از مظاهر دلبستگی خود (مراقبینی که با آنها پیوند عاطفی دارد) جدا می شود، دچار ترس، ناامنی و پریشانی میگردد. این پریشانی به هنگام جدایی از مراقبت کننده علامتی از رشد طبیعی است. در تمام کودکان رخ میدهد. تجربه احساسهای اضطرابی بخشی لازم در فرایند رشد می باشد. که نوزاد وابسته و ناآگاه از خطرها را به سوی تبدیل شدن به بزرگسالی توانا در حمایت از خود هدایت میکند.

زمانیکه تحت تأثیر عوامل مختلف فردی و محیطی، این ترس و نگرانی شدید شود و یا اضطراب مفرط از حد تحولی و رشدی کودک بالاتر رود، تبدیل به اختلال اضطراب جدایی میشود که ممکن است در طول زندگی فرد نیز ادامه یابد.

عوامل تاثیر گذار در اضطراب جدایی کودک

از عوامل تأثیرگذار در شکل گیری اختلال اضطرابی میتوان به عوامل ژنتیکی، محیطی، فرهنگی و خانوادگی اشاره کرد. بویژه روابط مادر- کودک و شیوه مراقبت در دوران کودکی بر رشد اضطراب و تبدیل شدن آن به اختلال تأثیر دارد. کودکان دلبسته مضطرب دائما از تنها ماندن می ترسند، زیرا مراقبت کنندگان آنها افرادی قابل اطمینان و در دسترس در ارضاء نیازهای آنان نبوده و نیستند.

نوع رفتار، حساسیت و پاسخگو بودن مراقبین، همچنین شیوه ابراز هیجانها بر اضطراب کودک تأثیرگذار است. علاوه بر سبک دلبستگی مادر یا مراقبین، ویژگی های شخصیتی آنان از جمله ثبات هیجانی، رفتاری و … نیز بر اضطراب جدایی کودک بی تأثیر نمی باشد. چنین مراقبانی شخصیتی مضطرب، بیش از اندازه حامی، مردد، افراطی، غیرمنطقی، حساس و عاطفی(سمپاتیک) دارند که اضطراب خود را با رفتار و گفتار به کودکانشان منتقل می کنند. استرس های شدید خانوادگی همچون فقدان یا مرگ اعضای خانواده، حیوان خانگی، بیماری فرد یا خویشاوندان نزدیک، تغییر مدرسه یا منزل، طلاق والدین و اتفاقات ناگوار و مدیریت نشده در خانواده در تشدید این اضطراب نقش دارند.

تقسیم بندی این اختلال

اختلال اضطراب جدایی به دو دسته تقسیم بندی می گردد. در این جا به این دو دسته می پردازیم:

نوع اول آن اختلال اضطراب جدایی با شروع در کودکی (CSAD) است.
نوع دوم اختلال اضطراب جدایی با شروع در بزرگسالی (ASAD) است .

نوع اول همانطور که اشاره شد اغلب در سنین پیش از دبستان شروع میشود و سیر آن در طول زندگی بسته به شرایط زندگی فرد با شدت و ضعف همراه است.

ویژگی های اختلال جدایی در کودک

ویژگی ها و علائم اضطراب جدایی در کودکان عموماً به صورت ترس و نگرانی بیش از اندازه و نامتناسب با مرحله رشدی کودک به هنگام جداشدن از خانه یا والدین و افراد دلبسته، نگرانی راجع به آسیب دیدن خود و یا افراد دلبسته، بروز رفتارهای اجتنابی در موقعیت های جدایی و گاهی همراه با بروز برخی مشکلات و شکایتهای بدنی همانند سرگیجه، سردرد، مشکلات گوارشی، تهوع و استفراغ است. همانطور که اشاره شد سطح این اضطراب با سطح رشدی و سن کودک نامتناسب است. و واکنش های ناسازگار افراطی در این موقعیت ها بروز پیدا میکند.

علائم اضطراب جدایی در کودکی

اضطراب جدایی معمولا با علائم جسمی (علامت حمله های هراس) آغاز میگردد. که بلافاصله پاسخ دلبستگی کودک را برمی انگیزد. و ممکن است منجر به رفتارهای اجتنابی شود. بطور مثال در کودکان خود را به شکل ترس از مدرسه رفتن نشان می دهد. هر چند، این ترس بیش از آنکه علت شخصیتی، عاطفی و … داشته باشد، ناشی از یادگیری و انتقال تجربه های منفی توام با ترس و وحشت و اضطراب پدر و مادر و … است. آنچه والدین بصورت احساس، افکار و گفتار منفی به فرزندانشان منتقل می کنند در شکل گیری و تقویت باورهای منفی کودکان تأثیرگذار است.

مراقبین این کودکان اغلب افرادی وسواسی، کم طاقت، نکته سنج و موشکاف هستند. که احتمالاً خود یا یکی از نزدیکانشان دچار همین مشکل بوده اند. این امر حساسیت ها و واکنش های عاطفی را در پی خواهد داشت. که به اضطراب جدایی می افزاید.

احساس جدایی در نوجوانی

علائم این اختلال در نوجوانی

در دوران نوجوانی نیز با ظهور تحولات عمیقی رو به رو میشویم تحولاتی مربوط به:

بلوغ
تغییر در ارزشها
تحولات جسمانی
نیاز به استقلال طلبی
تجربه های قبلی از محیط آموزشی
ورود به پایه جدید
تحریفات شناختی
ادراکات غلط
طرحواره های شناختی نادرست
و …

این اضطراب ممکن است خود را به شکل امتناع از مدرسه رفتن نشان دهد. بخصوص در سالهای بالاتر تحصیلی، والدین تلاش میکنند استقلال بیشتری به فرزند خود دهند. که همین امر به اضافه مسائلی چون تغییر در حجم و کیفیت مطالب درسی، تجربه های شکست یا سخت گیری مسئولان مدرسه و … نوجوان را دچار اضطراب جدایی و تشدید واکنش های جسمانی، احساسی و رفتاری نسبت به آن می کند. این واکنش ها در تمامی مقاطع ممکن است بصورت بیماریهای ناگهانی جسمانی بروز کند.

آموزش آنلاین روانشناسی

ارتباط با والدین

ارتباط نزدیک والدین با اولیاء مدرسه، انتقال تجارب مثبت و خاطرات جالب خود به فرزندان، کاهش تدریجی وابستگی فرزندان از والدین و آشنایی با مراحل رشدی کودکی و نوجوانی و تغییرات هر مرحله، کمک شایانی به کاهش اضطراب جدایی و به حداقل رساندن نتایج زیان بار آن می کند.

مطالعات نشان میدهد که اضطراب جدایی در بزرگسالی شباهت بسیاری به این اختلال در کودکی دارد. از این رو نشانه های آن برای دوره بزرگسالی نیز مطرح است. در این سنین نمودهای اختلال اضطراب جدایی تغییر می یابد. بطور مثال نگرانی زیاد در خصوص سلامت همسر و فرزندان. ویژگی های شخصیتی افراد با اضطراب جدایی عبارت است از نگرانی، ترس از عدم موفقیت، کمرویی و خستگی پذیری. افراد مبتلا به اختلال اضطراب جدایی بزرگسالی، به دلیل کمالگرایی و درجاماندگی در موقعیتها، حاضر به ریسک کردن نیستند و از موقعیت های ناشناخته و جدید که احتمال آسیب جدید اجتناب می کنند. این افراد از ترک شدن توسط افراد پیرامون خود دچار ناراحتی شده و در روابط بین فردی خود به گونه ای رفتار می کنند که تأیید دیگران را بدست آورند.

پیامدها منفی اضطراب جدایی کودک

پیامدهای منفی این اختلال در بزرگسالی خود را نشان میدهد. شامل کاهش چشمگیر کارکردهای فرد در زمینه های مختلف فردی، اجتماعی، ارتباطی و شغلی است. زمینه هایی همچون ایجاد ارتباط، ترک خانه پدری، استقلال مالی، تکمیل تحصیلات، شروع شغلی تمام وقت، تنها خوابیدن، احتمال بالای ایجاد حالتهای اضطرابی و افسردگی و یا افزایش خطر خودکشی.

در مجموع، درک ماهیت اضطراب، و استفاده از راهبردهای مقابله ای در مدیریت افکار اضطرابی و … در سازگاری و تنظیم هیجانی در کودکان و بزرگسالان بسیار موثر است. حمایت صحیح والدین از کودک و نوجوان دارای اضطراب جدایی نقش بسیار مهمی در بهبود وضعیت آنان دارد. تشخیص این اختلال و بکارگیری و آموزش راهبردهای درمانی آن در حیطه دانش و صلاحیت متخصصان اختلالات اضطرابی می باشد. از جمله درمان های مفید می توان به بازی درمانی در کودکان، خانواده درمانی، درمان های شناختی- رفتاری و هیجان مدار اشاره کرد.

حرف آخر

نکته مهم و حائز اهمیت در اثربخشی درمان این اختلال بخصوص در کودکان، توجه همزمان به کودک و والدین می باشد. همانگونه که کودک در بستر خانواده دچار این آسیب شده است، در همان بستر و خانواده نیز درمان و شفا می یابد. این امر مستلزم همسویی و همکاری والدین و یا مراقبین در امر درمان می باشد. چه بسا لازم باشد در ابتدا آنان مورد بررسی و تشخیص قرار گیرند تا درمانی پایدار حاصل گردد.

تماس با ما:

شما میتوانید برای دریافت آموزش با ما تماس بگیرید. آن وب کلاس برگزار کننده دوره های آنلاین روانشناسی تخصصی و عمومی و همچنین برگزاری دوره های علوم انسانی می باشد.